کمی کردن الگوی سیمای سرزمین شهر اصفهان

سیمای سرزمین شهرها به واسطه ی رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت، به سرعت در حال تغییر می باشد. این پدیده پیامدهای اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی متعددی در پی دارد. گسترش شهری موجب تغییرات زیر بنایی در ساختار و کارکرد اکولوژیکی سیمای سرزمین و تغییر تدریجی ساختار مکانی و الگوی سیمای سرزمین می شود. اولین گام برای ارزیابی اثرات اقتصادی –اجتماعی و اکولوژیک ناشی از تغییر الگوی سیمای شهر، کمی کردن الگوی سیمای سرزمین می باشد. تحلیل خصوصیات مکانی و ساختاری کاربری اراضی شهری در مدلسازی تغییرات مکانی-زمانی از موضوعات مهم روز می باشد. این مطالعات با توسعه رشته هایی مانند اکولوژی سیمای سرزمین بسیار گسترش یافته است. اکولوژی سیمای سرزمین، مطالعه سیمای سرزمین ها به ویژه ترکیب، ساختار و کارکرد آن هاست. سیمای سرزمین شهر اصفهان به واسطه ی رشد سریع شهرنشینی و تغییرات شدید کاربری ها به شدت تغییر یافته است. هدف این مطالعه آشکارسازی تغییرات مکانی در بازه زمانی 1334 تا 1386 می باشد. بدین منظور نقشه کاربری اراضی سال 1334 و 1386 در شش طبقه انسان ساخت، کشاورزی، فضای سبز، بایر، جاده و رودخانه تهیه شد. برای کمی کردن الگوی سیمای سرزمین از آنالیز موزاییک و آنالیز گرادیان بوسیله متریک های مکانی استفاده شد. در آنالیز موزاییک، کل پهنه شهر اصفهان در سطح کلاس و سیمای سرزمین به صورت کمی درآمد. برای انجام آنالیز گرادیان دو ترانسکت در جهت شمال-جنوب و شرق-غرب با عبور از مرکز شهر، هدایت شد. برای محاسبه متریک ها در طول ترانسکت ها از روش پنجره متحرک استفاده شد. نتایج حاصل از آنالیز موزاییک در سطح کلاس نشان داد، در این بازه زمانی درصد عوارض انسان ساخت به شدت افزایش یافته و در مقابل درصد اراضی کشاورزی و اراضی طبیعی مانند مراتع و اراضی بدون کاربری کاهش یافته است. علاوه بر تغییرات در درصد کاربری های اراضی، اندازه و شکل کاربری ها نیز به شدت دستخوش تغییرات شده است. به طور کلی در سطح سیمای سرزمین اندازه لکه ها کوچک تر و شکل آنها نامنظم تر، ساختار سیمای سرزمین ریز دانه تر و سیمای سرزمین تکه تکه تر و بی نظم تر شده است. نتایج حاصل از مقایسه ترانسکت ها در بازه زمانی مورد مطالعه نشان داد، گرادیان تغییرات کاربری ها و متریک ها در سال1334 روند قرینه تری نسبت به سال 1386 دارد. بدین ترتیب که حاشیه های ترانسکت را ترکیب اراضی کشاورزی و بایر و مرکز آن را اراضی انسان ساخت اشغال کرده است. مقایسه مقادیر متریک ها در طول ترانسکت ها نشان داد، الگوی سیمای سرزمین شهر در مرکز شهر تغییر چندانی نکرده است و تغییرات به سمت حاشیه ها بسیار شدیدتر می باشد. به طور کلی، میانگین اندازه لکه و انحراف معیار اندازه لکه در حواشی ترانسکت بیشتر است و بالعکس تراکم لکه و تراکم حاشیه در مرکز شهر مقادیر بیشتری دارد. این مطالعه نشان داد، کمی کردن الگوی مکانی شهر اصفهان بوسیله متریک ها و آنالیز گرادیان امکان پذیر است و موقعیت مرکز شهر بوسیله ی چند متریک قابل تشخیص می باشد.